Van reactiviteit naar creativiteit: … dezelfde letters … een wereld van verschil.

Kwaliteiten

Wie kan er één kwaliteit van zichzelf noemen …? Het bleef volledig stil … ! Ik stelde deze vraag aan een brugklas van het VMBO.
Deze jongeren moeten al snel na gaan denken over hun profiel. Ze moeten al een idee hebben van welk beroep ze het meest gelukkig zullen worden.
Als je die keuze alleen maar baseert op resultaten van schoolse vakken als Nederlands, wiskunde, geschiedenis, etc. dan is deze keuze mogelijk te eenzijdig.

Mijn vader had al vroeg door dat er in de toekomst veel geld te verdienen viel met het programmeren van computers.
Dus ik werd programmeur!
Nu kwam ik er op een bepaald moment achter dat ik persoonlijke kwaliteiten heb, die niet per definitie aansluiten bij een carrière achter een beeldscherm en toetsenbord.
Ik had persoonlijke kwaliteiten als invoelingsvermogen, humor, en behulpzaamheid die ik niet genoeg kwijt kon op deze plek.
Ik werkte wel heel graag met mensen, dat werd me steeds duidelijker.
Nu neem ik mijn vader helemaal niets kwalijk. Hij dacht gewoon dat dit het beste voor me was.
Het was en is blijkbaar nog steeds niet vanzelfsprekend om bij je (beroeps)keuze ook je persoonlijke kwaliteiten goed onder de loep te nemen.
Toch had ik , bij nader inzien, dan mogelijk een andere keuze gemaakt.
Een keuze die alleen op kennis is gebaseerd, mist gewoon diepgang (=uni-dimensioneel).
Jongeren en dus ook volwassenen, die zich bewust zijn van hun persoonlijke kwaliteiten.
Het zou een grote bijdrage kunnen leveren aan zelfkennis en leiden tot (andere) meer gefundeerde keuzes. En ‘ken uzelf’….., dat is iets dat zelfs in de tijd van oude Grieken al gepredikt werd!

Valkuilen

“Waarom kom je nou nooit eens op tijd? We hadden toch 20.00 uur afgesproken en het is nu al 20.01 uur!” [afspraak is afspraak], [nauwkeurigheid] of [punctualiteit] zijn hele waardevolle persoonlijke kwaliteiten. Ze kunnen een grote bijdrage leveren in het dagelijks leven. Soms kunnen deze kwaliteiten doorschieten en dan krijgen deze kwaliteiten bijvoorbeeld de kleur van [starheid], [onbeweeglijkheid] en [bureaucratie].
Dan wordt jouw kwaliteit je valkuil. Dan ben je niet meer effectief of creatief. Dat kost veel energie en je gaat reactief gedrag vertonen. Wat heb je dan nodig om een betere balans te vinden?

Uitdagingen

Dat antwoord vinden we in de uitdaging. Je uitdaging is het positief tegenovergestelde van je valkuil.
In ons laatste voorbeeld zou dat zoiets kunnen zijn als [loslaten], [meebewegen], [flexibiliteit] of [goed is goed genoeg] … Als je jouw kwaliteiten kunt verbinden met je uitdaging, dan ben je veel effectiever. Het gaat dus niet om punctueel zijn of flexibel. Het gaat over flexibel punctueel zijn.
Om maar eens wat nieuwe woorden aan de Nederlandse taal toe te voegen [flexivast], [loskeurig] of [beweegafspraak].
Als mensen door hebben wat hun uitdaging is, willen ze er direct hard aan gaan werken.
Dat werkt meestal niet. Het is belangrijk dat je jezelf bewust bent van het feit dat elke kwaliteit af en toe doorschiet in de valkuil.
Dat gebeurt vooral onder stress of hoge druk en als we onze allergie tegenkomen!
Als je er naar kan kijken en er om kan lachen, dan heb je de grootste kans om meer balans te vinden!

Allergieën

“Wat ben je toch een chaoot! Hoe vaak moet ik nou nog zeggen dat je jouw spullen moet opruimen?” Komt dit u bekend voor, als ‘dader’ of als ‘slachtoffer’?
Het zou zomaar kunnen dat degene die dit roept zelf heel gestructureerd is en niet goed tegen rommel kan.
Chaos zou iets kunnen zijn waar deze persoon absoluut niet tegen kan. Het is zijn/haar allergie.
Overigens kun je heel veel leren van je allergie!
Stel je voor dat je iemand erg arrogant vindt, dan zou het kunnen dat je jezelf af en toe wat meer mag laten horen.
Dat je wat meer op de voorgrond mag treden.
Als je slecht tegen mensen kan, die voor jou koud en kil overkomen, dan kan het zijn dat bij jezelf wat meer zakelijkheid zou kunnen ontwikkelen.
Met andere woorden : we kunnen slecht tegen mensen die het teveel hebben van wat wij zelf missen. ( Ja, ik heb het zelf ook drie keer moeten lezen )

Maskerkwadranten

Peter tegen het afdelingshoofd: “Zou het een idee zijn om een keer te bellen met Lara, ze is nu al een week ziek?” Afdelingshoofd: “Ik denk dat jij je beter kan bemoeien met je eigen zaken, dat lijkt me een veel beter idee!! “ Nu bestaan zulke botte afdelingshoofden natuurlijk niet (toch?), maar je kunt jezelf wel voorstellen dat Peter niet snel nog een keer met zo’n voorstel komt. Peter heeft namelijk een groot invoelingsvermogen. Maar niet meer op het werk, dat heeft hij na een aantal van dit soort voorvallen wel afgeleerd. Op het werk hebben ze geen ‘toegang’ meer tot deze mooie kwaliteiten van Peter. Die bewaart hij wel voor vrouw en kinderen thuis!
Peter heeft op het werk een masker opgezet. Als je niet beter zou weten, dan zou je kunnen denken dat Peter best wel afstandelijk en zakelijk is. Dat is niet zo, dat weten wij. Maar op het werk is dat zijn overlevingsstrategie. Lekker veilig, maar ook wat tragisch. hij zal zijn echte kwaliteiten waarschijnlijk nooit meer laten zien. Het toneelstuk is begonnen … Op het werk is hij zijn eigen allergie, ver verwijderd van zijn kern, van wie hij werkelijk is. Hoe lang dat goed gaat? Eén ding is zeker : Peter draait niet meer op 100 %. Doodzonde!

De zaal was gevuld met ouders. Vol verwachting en trots keken ze naar het grote scherm. De beamer ging aan.
Kinderen uit groep 7/8 begonnen op interactieve wijze een model uit te leggen. Het was muisstil. Ze gebruikten een taal die veel luisteraars nog niet kenden.
Kwaliteiten, valkuilen, uitdagingen en allergieën … Het was de taal van het Kernkwadrant.
Ouders kregen aansluitend een opdracht: “Kies op een tafel met kaartjes eens drie kwaliteiten van je kind en schrijf deze op een briefje.
Geef dit briefje aan je kind en vertel waarom je deze kwaliteiten hebt gekozen!”
De kinderen deden nu hetzelfde voor hun ouders. Onwennig stonden ze daar, vooral de ouders.
Rode wangen, ongemak … De kinderen zijn het al gewend om op deze manier te werken.

Zomaar wat reacties van een bijzondere hartverwarmende avond op een basisschool:

“We zouden onze kinderen veel vaker moeten vertellen welke kwaliteiten we bij ze hebben ontdekt.”
‘’Wat mooi om van de kinderen te horen welke kwaliteiten ze in ons herkennen.”
“Hoeveel meer had ik een en ander begrepen als ik op de basisschool al veel meer (in)zicht had gekregen in deze taal.
Als deze kennis verder uitgebreid was op de middelbare school. Had ik dan wel dezelfde beroepskeuze gemaakt?”

Tijdens de voorbereidingen van deze ouderavond vroeg ik aan de klas: “wat is het teveel van behulpzaamheid?”
Niemand kon zich voorstellen dat je té behulpzaam kan zijn.
Tot op het moment dat ik aan een leerling vroeg “zal ik zo je tas even voor je dragen?”. “he, nee, dat is slijmerig, hou op!”.
Toen was het opeens wel duidelijk dat er een teveel van het goede bestaat van ieder kwaliteit. Dat ook behulpzaamheid door kan schieten in een heuse valkuil-:)

Toen ik bij mijn gastles op een middelbare school het thema allergieën aansneed, begonnen de leerlingen te vertellen over een leraar die niet erg geliefd was bij de groep.
Ook de leraar was zich heel erg bewust van deze situatie. Hij was volgens de leerlingen streng, lette op alle details en had hele strakke regels waar je maar beter niet van af kon wijken.
Ik vroeg de leerlingen of ze achter deze ‘valkuilen’ (het is altijd “in the eye of te beholder”) ook positieve kwaliteiten konden ontdekken?
Deze vraag was een enorme opgave (aan de wegdraaiende ogen en het zuchtende gesteun te merken).
Maar uiteindelijk kwamen heel veel leerlingen met een hele lijst van positieve eigenschappen : De leraar was duidelijk, voorspelbaar, gestructureerd, nauwkeurig, etc.
Ik stelde voor om deze positieve punten op te schrijven en de leraar deze, als afsluiting van het schooljaar, gezamenlijk aan te bieden.
Uiteraard met een inleidend verhaal. Het heeft de relatie met deze leerkracht enorm verbeterd.
De angel was uit de wesp (Is dat wel een uitdrukking?) Ze hebben er in ieder geval nog vaak samen om gelachen!

Zelfreflectie is pas mogelijk, als we een taal hebben om dat te doen.
Zelfkennis is net zo belangrijk als rekenen, taal en geschiedenis.
Met het opbouwen van zelfkennis kun je in groep 1 al op een speelse manier beginnen.
Ik heb ervaren dat leerlingen uit groep 7/8 heel goed in staat zijn, actief over zichzelf én anderen, te reflecteren…

Niemand zit overigens te wachten op mensen die hun kernkwaliteiten kennen! Wel op mensen die zichzelf de vraag stellen : “Wat betekent dit inzicht nu voor de keuzes die ik maak in mijn gedrag?” óf: “Hoe kan deze kennis mij helpen in de relaties met anderen?” Een taal kunnen gebruiken van betekenisvolle woorden, de taal van reflectie …
Werk jij in het onderwijs en ben je benieuwd hoe je met kernkwadranten en kernkwaliteiten aan de slag kunt in je klas en/of je team? Dan is de Masterclass Kernkwadranten en hun toepassing in het onderwijs misschien iets voor jou?

Zelfkennis, een bewustere Studiekeuze, Tolerantie en betere Relaties, dat is wat het Kernkwadrant ® van Daniel Ofman kan opleveren voor Leerlingen, Studenten, Leerkrachten en Ouders.

Wil je meer informatie of inspirerende oefeningen downloaden over dit thema?
Meld je dan aan voor ons gratis VIP-Portaal